Thất thu thuế trong mua bán nhà, đất phần lớn là do các bên đã thỏa thuận ghi giá thấp hơn so với giá thực tế mua bán để tránh phải đóng thuế theo tỷ lệ phần trăm do Nhà nước quy định. Trong trường hợp này, các tổ chức hành nghề công chứng và cơ quan thuế đều khó xác định giá thực tế của hai bên giao dịch mà chỉ căn cứ vào các quy định của cơ quan nhà nước có thẩm quyền đã hướng dẫn để thu phí và thuế, từ đó dẫn đến thất thu trong tính thuế thu nộp ngân sách. Tại khoản 5 Điều 143 Luật Quản lý thuế 2019 có quy định hành vi trốn thuế bao gồm hành vi như: sử dụng chứng từ, tài liệu không phản ánh đúng bản chất giao dịch hoặc giá trị giao dịch thực tế để xác định sai số tiền thuế phải nộp, số tiền thuế được miễn, số tiền thuế được giảm, số tiền thuế được hoàn, số tiền thuế không phải nộp. Quy định là vậy, nhưng hiện tại việc khai giá sai so với giá mua bán thực tế còn trở thành một quy định “bất thành văn” của các bên mua bán với nhau.

Theo tìm hiểu của phóng viên, sau khi giao dịch thành công, bên mua và bán thỏa thuận chỉ khai trong giấy tờ mua bán thấp hơn nhiều lần so với thực tế để tránh phải đóng thuế theo tỷ lệ phần trăm do Nhà nước quy định. Không chỉ người dân tự thỏa thuận trong mua bán với nhau, mà một số văn phòng công chứng còn chỉ dẫn cho các bên thực hiện, nhằm câu khách đến văn phòng công chứng.

Các giao dịch bất động sản ra công chứng để làm thủ tục cần thiết. Ảnh: K.N

Để chống thất thu thuế trong hoạt động kinh doanh, chuyển nhượng bất động sản, Bộ Tài chính đã có Công văn số 14257/BTC-VP, ngày 15-12-2021 và Công văn số 438/BTC-VP, ngày 12-1-2022 gửi UBND các tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương, Bộ Công an, Bộ Tư pháp về việc chống thất thu thuế trong hoạt động kinh doanh, chuyển nhượng bất động sản. Theo đó, công văn của Bộ Tài chính đề nghị các địa phương ban hành bảng giá đất đối với các vị trí đất, đoạn đường, đường đã có giá theo bảng giá đất và hệ số điều chỉnh giá đất nhằm tạo điều kiện thuận lợi trong việc tính thuế thu nhập từ việc chuyển nhượng bất động sản theo quy định. Đối với các vị trí đất, đoạn đường, đường chưa có giá tại bảng giá đất thì chỉ đạo sở tài nguyên và môi trường phối hợp các cơ quan liên quan tham mưu, ban hành kịp thời quyết định điều chỉnh, bổ sung bảng giá đất cụ thể đối với từng vị trí, bảo đảm phù hợp với giá giao dịch thực tế trên thị trường và giá bán ra của chủ đầu tư; trường hợp chưa ban hành thì yêu cầu chủ đầu tư công khai giá bán theo quy định và thông báo cho các tổ chức, cá nhân liên quan khi thực hiện các giao dịch về bất động sản hình thành trong tương lai cũng như khi kê khai nghĩa vụ tài chính liên quan đến chuyển nhượng bất động sản... Bên cạnh đó, chỉ đạo sở tài nguyên và môi trường phối hợp các cơ quan liên quan thường xuyên khảo sát để xây dựng cơ sở dữ liệu giá giao dịch từ chuyển nhượng bất động sản, làm căn cứ để UBND cấp tỉnh xác định hệ số điều chỉnh giá đất hàng năm sát với giá giao dịch thực tế trên thị trường bất động sản nhằm tránh thất thu thuế.

Thấy được vấn đề này, ngày 22-2-2022, Bộ Tư pháp cũng đã ban hành Công văn số 489/BTP-BTTP về việc chống thất thu thuế trong hoạt động chuyển nhượng bất động sản. Theo đó, Bộ Tư pháp đề nghị Hiệp hội Công chứng viên Việt Nam chỉ đạo và có cơ chế giám sát các hội công chứng viên trong việc yêu cầu các tổ chức hành nghề công chứng hướng dẫn người dân, chủ đầu tư dự án bất động sản, doanh nghiệp kinh doanh, chuyển nhượng bất động sản kê khai trên hợp đồng công chứng theo giá thực tế mua bán, để làm căn cứ tính thuế theo quy định của pháp luật, tránh thất thu ngân sách nhà nước. Sở tư pháp các tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương chỉ đạo, quán triệt các tổ chức hành nghề công chứng thực hiện nghiêm túc các quy định về trình tự, thủ tục công chứng hợp đồng, giao dịch; hướng dẫn người yêu cầu công chứng kê đúng giá thực tế mua bán để làm căn cứ tính thuế theo quy định của pháp luật. Phối hợp với cục thuế, công an tỉnh và các cơ quan liên quan tăng cường hoạt động thanh tra, kiểm tra hoạt động công chứng tại địa phương nói chung và việc công chứng các hợp đồng, giao dịch về bất động sản nói riêng. Có biện pháp xử lý hoặc kiến nghị cơ quan có thẩm quyền có biện pháp xử lý hành vi trốn thuế trong chuyển nhượng, kinh doanh bất động sản.

K.N