Trời trở gió, mấy cây chùm ruột già cỗi trước sân nhà tôi cứ chao đảo, quằn mình chịu trận. Trên cành, hoa chùm ruột đã bắt đầu nở thành chùm màu tim tím bắt mắt. Tôi mãi giữ thói quen từ ngày nhỏ là chiều chiều lại ra hàng ba ngồi trên cái phản nhìn lên cây mà ngắm nghía, chờ đợi từng chùm hoa kết trái để có thể thưởng thức cái hương vị chua ngọt, thơm lừng của chùm ruột.

Cây chùm ruột hay còn được gọi là tầm ruột, tầm duộc... thường mọc hoang, không cần chăm sóc. Ở quê, tôi thấy nó mọc quanh nhà, có khi trước hàng ba nhiều nhà cũng có dăm ba cây gì đó. Nhớ năm đó, phát hiện cây lạ mọc trước nhà, cha ngắt một lá ăn thử, rồi kết luận: "Đúng là cái lá của cây chùm ruột". Mẹ bảo cha cứ để nó lớn lên, về sau vừa có bóng mát vừa có trái ăn quanh năm.

Cành chùm ruột đầy trái trông thật bắt mắt. Ảnh: NGỌC HẢI

Tôi còn nhớ mấy năm trước, mỗi lần thấy mấy cây chùm ruột ngoài mé kênh trĩu quả vàng ươm kết thành chùm như chuỗi ngọc là tôi và chúng bạn khoái chí, cười híp cả mắt. Một đứa thì lên cây hái lấy hái để rồi ném xuống cho mấy đứa kia ở dưới vạch áo ra hứng. Có đứa nghịch còn rung cây làm trái rớt lộp độp vui lắm.

Trái chùm ruột ăn cũng phải gọi là hên xui vì có trái ngọt thiệt ngọt mà có trái cũng chua lè chua lét. Tôi khoái nhất là mấy trái to to căng mọng, bỏ vô miệng nhai một cái thì giòn, dậy vị thanh mát, chấm thêm tí muối ớt cay cay hay đem chùm ruột đập ra trộn với mắm đường thì thôi ôi càng ăn càng cuốn. Mẹ tôi cũng rất thích ăn trái chùm ruột. Mẹ hay hái những trái vừa chín tới ngâm với nước đường rồi phơi tầm 2 con nắng là đã có món ăn chơi rất ngon. Lúc này trái chùm ruột đã ngậm đường nên ngọt ngào và giòn sần sật, có chén muối ớt hay muối tôm nữa là thế nào cũng hết sạch thôi.

Chắc hẳn ai cũng biết món mứt chùm ruột. Một món ăn được xem là bình dị nhưng gây nhung nhớ. Mứt chùm ruột có thể làm ăn quanh năm chứ không cần phải chờ tới Tết. Người ta hay bán theo xiên ở cổng trường hay ở chợ. Món mứt chùm ruột ngoại làm là món tôi say mê nhất trong đời. Nhớ mấy buổi trời trưa đứng nắng, gió vờn đong đưa những cành chùm ruột sai quả trước sân nhà tôi, ngoại xách cây vợt ra hái chừng đâu 2 - 3kg vô để làm mứt. Đầu tiên ngoại rửa sạch rồi đổ mớ chùm ruột căng tròn mọng nước vào cái rổ tre chà cho bớt chát. Sau đó lại rửa sạch và vắt cho khô. Ngoại bắt cái chảo lên bếp lửa cho nóng rồi bỏ đường cát và nước vào nấu cho đường sánh lại. Rồi ngoại nhanh tay trút hết chùm ruột vào đảo thật đều. Ngồi ở bên bếp lửa nóng bưng bưng, tay ngoại xào không ngừng cho đến khi trái chùm ruột chuyển sang màu đỏ óng ánh và kẹo đường là bắc xuống bếp ngay.

Trái chùm ruột bây giờ đã có giá trị kinh tế, được nhiều người kinh doanh là món mứt chùm ruột bán. Mỗi lần đi đâu mà thấy cây chùm ruột sai trái, ký ức tuổi thơ của tôi lại ùa về. Mấy lần tôi về nhà nghe cha đòi đốn cây chùm ruột ở trước sân, tôi phản đối không chịu. Và rồi cây chùm ruột ấy vẫn ở đó qua mấy mươi mùa gió mưa chờ đợi tôi về quê. Có mấy mùa trái chín tôi không kịp về thế là trái rụng đầy sân. Đến mùa trên cành cây lại trĩu quả ngọt đợi tôi về ăn.

TIẾN ĐẠT