Có rất nhiều điều để nói về vụ tôm nước lợ năm 2023. Và cũng còn rất nhiều vấn đề cần phân tích, lý giải từ vụ tôm này để tìm ra hướng đi phù hợp và hiệu quả hơn cho ngành tôm ở năm 2024 và những năm tiếp theo. Nhưng điều mà người ta nhắc tới ở vụ tôm nước lợ năm 2023 nhiều nhất có lẽ là 2 từ: “quá khó”. Khó từ ngay ở khâu nuôi cho đến khâu chế biến xuất khẩu. Cộng hưởng của những cái khó trên đã làm giảm sút mạnh giá trị và hiệu quả, dù vụ tôm nước lợ năm 2023 đã về đích với sản lượng hơn 1 triệu tấn. Đó cũng là điều làm người ta cảm thấy có chút lo ngại cho vụ tôm nước lợ năm 2024 ngay từ khi nó mới bắt đầu.

Vụ tôm nước lợ năm 2024 dù vẫn được dự báo là khó khăn, nhưng hy vọng cả người nuôi lẫn doanh nghiệp đều vượt qua để về đích với kết quả như mong đợi. Ảnh: TÍCH CHU

Cuối cùng thì vụ tôm nước lợ năm 2023 cũng đã về đích, nhưng thành công thì không như mong đợi. Theo báo cáo của các tỉnh nuôi tôm lớn ở vựa tôm đồng bằng sông Cửu Long thì sản lượng tôm năm 2023 đều vượt kế hoạch và cao hơn so với cùng kỳ. Đây là thành công lớn nhất của ngành tôm, bởi ngay từ đầu vụ nuôi, những khó khăn về độ mặn, về thời tiết, dịch bệnh và nhất là giá vật tư đầu vào luôn ở mức cao đã xuất hiện và gây khó cho người nuôi tôm. Tuy nhiên, với sự linh hoạt trong chỉ đạo, điều hành của Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, của lãnh đạo các địa phương và ngành chức năng cùng sự quyết tâm của người nuôi, hầu hết các chỉ tiêu cơ bản của vụ nuôi, như: diện tích, năng suất, sản lượng đều đạt và vượt kế hoạch đề ra. Còn ở lĩnh vực chế biến, xuất khẩu, dù khó khăn gấp bội phần, nhưng sản lượng tôm chế biến, xuất khẩu cũng đảm bảo kế hoạch, góp phần tiêu thụ hết lượng tôm thu hoạch trong năm.

Nhưng đó chỉ mới là một nửa thành công. Nửa còn lại được người nuôi và doanh nghiệp chế biến xuất khẩu rất kỳ vọng là lợi nhuận nhưng không được như ý, thậm chí là gây thất vọng nơi một số người. Điều này không khó để nhận ra khi số diện tích ngưng nuôi từ vụ nghịch cứ tăng dần lên, do giá tôm giảm mạnh, người nuôi không có lời, thậm chí thua lỗ dù thu hoạch có sản lượng. Bởi thế, khi nhận xét về vụ tôm nước lợ năm 2023, ông Võ Văn Phục - Tổng Giám đốc Công ty Cổ phần Thủy sản sạch Việt Nam (Vinacleanfood) không ngần ngại nói rằng, thành công của vụ tôm năm 2023 chủ yếu tập trung vào những trang trại lớn và những hộ nuôi có đủ điều kiện, còn lại rất nhiều người nuôi không có lời, thậm chí là thua lỗ. Còn ông Ngô Công Luận - Giám đốc Hợp tác xã Nông ngư 14/10 Hòa Nhờ A, ở xã Hòa Tú 2, huyện Mỹ Xuyên cũng cho biết, nếu tính chung thì hợp tác xã vẫn có lời, nhưng rất thấp và số thành viên có lời cũng rất ít.

Không chỉ có người nuôi, phần lớn doanh nghiệp chế biến, xuất khẩu tôm cũng thừa nhận, lượng tôm xuất khẩu trong năm kém năm 2022 không nhiều, nhưng giá trị thì giảm rất nhiều do giá tôm xuất khẩu giảm từ 10 - 20%. Đây cũng chính là lý do vì sao dù đã rất nỗ lực trong những tháng cuối năm, nhưng kim ngạch xuất khẩu tôm cả nước vẫn giảm hơn 20% so với cùng kỳ. Riêng ngành tôm Sóc Trăng, do phần đông là doanh nghiệp lớn trong ngành nên mức độ sụt giảm về giá trị có phần ít hơn, thậm chí có doanh nghiệp giữ được mức lợi nhuận khá, như trường hợp của Công ty Cổ phần Thực phẩm Sao Ta. Theo báo cáo, doanh số tiêu thụ chung của Sao Ta trong năm 2023 chỉ bằng 88,7% so với năm 2022 nhưng lợi nhuận dự kiến sẽ đạt trên 300 tỷ đồng.

Vừa về đích với kết quả không như mong đợi, ngành tôm đã phải bắt tay khởi đầu cho một vụ tôm mới năm 2024 với dự báo, khó khăn từ năm 2023 vẫn không giảm cường độ ngay trong những tháng đầu năm. Ông Hồ Quốc Lực - Chủ tịch Hội đồng quản trị Công ty Cổ phần Thực phẩm Sao Ta cho biết: “Thị trường năm 2023 dù có dự tính, dự báo từ sớm nhưng vẫn không lường hết cường độ và thời gian tác động theo hướng xấu hơn, nên phần lớn các doanh nghiệp đều gặp rất nhiều khó khăn. Bước sang năm 2024, khó khăn này sẽ còn tiếp tục kéo dài, ít ra ở 6 tháng đầu năm 2024”. Một trong những khó khăn, thách thức không nhỏ đối với ngành tôm thời gian tới theo các doanh nghiệp đó chính là vụ kiện chống trợ cấp ngành tôm Việt từ nguyên đơn bên Hoa Kỳ. Do đó, ngay từ bây giờ, các doanh nghiệp cần có sự tính toán kỹ lưỡng trong kế hoạch kinh doanh nhằm giảm thiểu tối đa rủi ro cho mình; đồng thời, luôn sát cánh cùng nhau để chung tay từng bước giải quyết các yêu cầu của nguyên đơn theo tiến trình của vụ kiện này.

Năm 2024 khả năng sẽ tiếp tục là một năm khó đối với ngành tôm khi mà tình hình lạm phát toàn cầu chỉ mới vừa giảm đi đôi chút thì các xung đột trên thế giới lại bùng nổ, khiến chi phí logistics rục rịch tăng. Trong khi đó, thị trường tiêu thụ tôm dịp cao điểm Noel, tết Dương lịch và tới đây là tết Nguyên đán vẫn còn là ẩn số càng khiến cho việc dự báo thị trường càng thêm khó. Riêng tình hình vụ tôm nước lợ năm 2024, tuy việc thả giống có phần sớm hơn so với mọi năm, nhưng chủ yếu chỉ tập trung tại những trang trại, hộ nuôi tôm lớn, có đủ điều kiện; còn những hộ nuôi nhỏ lẻ vẫn đang khó khăn trong việc tìm vốn cho vụ nuôi mới do phần lớn đại lý không còn đầu tư mạnh tay như những năm trước.

Mùa vụ tôm mới đã bắt đầu. Những khó khăn, thách thức phần nào cũng đã được nhận diện. Hy vọng cả doanh nghiệp cung ứng vật tư đầu vào, người nuôi tôm lẫn doanh nghiệp chế biến, xuất khẩu sẽ luôn sát cánh cùng nhau để biến khó khăn, thách thức thành cơ hội để vụ tôm nước lợ năm 2024 có được thành công trọn vẹn như kỳ vọng của các bên trong chuỗi giá trị ngành hàng tôm.

TÍCH CHU